احکامی که توسط دادگاه صادر می شود را می توان به دو دسته احکام حضوری و احکام غیابی تقسیم بندی کرد که اصل بر حضوری بودن حکم دادگاه است ؛ مگر اینکه خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده باشد و به طور کتبی نیز دفاع نکرده باشد و یا اخطاریه ، ابلاغ واقعی نشده باشد . در چنین حالتی می توان از حکم غیابی واخواهی نمود .

علی الاصول طرفین دعوا حضور فعالی در دادگاه دارند و در جریان فرایند رسیدگی به دعوای مطرح شده قرار می گیرند . اما در برخی موارد امکان این وجود دارد که خوانده علی رغم اطلاع از دعوای مطرح شده در دادگاه بر علیه خود ، نتواند یا نخواهد در روند رسیدگی در دادگاه حضور  یابد .

همچنین امکان این هست که خوانده اصلا از دعوای مطرح شده اطلاع پیدا نکرده باشد . به همین دلیل ، عنوان حکمی که در این شرایط علیه خوانده صادر می شود ، حکم حضوری نیست ؛ بلکه حکم غیابی است و به همین دلیل است که قانونگذار امکان واخواهی از این حکم را پیش بینی نموده است . به همین مناسبت در این مقاله حکم غیابی و تفاوت آن با حکم حضوری توضیح داده می شود .

در ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی در ارتباط با حکم غیابی چنین پیش بینی شده است : « حکم دادگاه حضوری است ؛ مگر اینکه خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده باشد و به طور کتبی نیز دفاع نکرده باشد و یا اخطاریه ، ابلاغ واقعی نشده باشد » .
با توجه به این ماده ، روشن است که اصل بر حضوری بودن رسیدگی و حکم صادره از دادگاه است . بنابراین در مواردی که در خصوص حضوری بودن یا غیابی بودن حکم تردیدی حاصل شود ، اصل بر این است که حکم حضوری بوده است . اما در برخی از شرایط ، حکم حضوری نیست بلکه عنوان آن حکم غیابی است که در قانون شرایط صدور حکم غیابی بیان شده است . بر اساس این ماده حکم غیابی در صورتی صادر می شود که :

اولا ، شخص خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ کدام از جلساتی که برای رسیدگی به موضوع تشکیل شده است حضور نیافته باشند . پس در صورتی که خود خوانده در جلسه رسیدگی شرکت نکند اما وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی به جای او حضور پیدا کند ، حکم صادر شده غیابی نخواهد بود .

دوما ، هیچکدام از اشخاص مذکور در مورد قبل لایحه ای نیز به دادگاه نفرستاده باشند و به اصطلاح بطور کتبی دفاع نکرده باشند . چرا که مرسوم است که طرفین معمولا در قالب ارسال لایحه ای به دادگاه رسیدگی کننده در جریان دادرسی شرکت می کنند که در این صورت ، عنوان حکم صادره حکم حضوری خواهد بود .

سومین مورد در رابطه با نحوه ابلاغیه به خوانده است . در واقع ، زمانیکه اخطاریه دادگاه به خوانده ابلاغ واقعی شده باشد ، دیگر نمی توان حکم را غیابی دانست . چرا که خود شخص خوانده در جریان دادرسی قرار گرفته است . از مفهوم مخالف این مطلب متوجه می شویم که در صورتی که ابلاغ به صورت قانونی انجام شده باشد ، می توان با استناد به آن حکم را غیابی دانست .

اما نکته مهم این است که برای اینکه یک حکم غیابی باشد ، بایستی سه شرط فوق را همزمان داشته باشد ؛ به این صورت که هم حکم ابلاغ واقعی نشده باشد ، هم اشخاص مذکور در ماده 303 در جلسه دادرسی شرکت نکرده باشند و لایحه ای نیز نفرستاده باشند . بنابراین ، اگر اشخاص مذکور در ماده در جلسه رسیدگی حاضر نشده باشند ، لایحه ای هم نداده باشند ، اما حکم بصورت واقعی به آنها ابلاغ شده باشد ، حکم صادره حضوری است نه غیابی . 

در ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی در ارتباط با حکم غیابی چنین پیش بینی شده است : « حکم دادگاه حضوری است ؛ مگر اینکه خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده باشد و به طور کتبی نیز دفاع نکرده باشد و یا اخطاریه ، ابلاغ واقعی نشده باشد » .
با توجه به این ماده ، روشن است که اصل بر حضوری بودن رسیدگی و حکم صادره از دادگاه است . بنابراین در مواردی که در خصوص حضوری بودن یا غیابی بودن حکم تردیدی حاصل شود ، اصل بر این است که حکم حضوری بوده است . اما در برخی از شرایط ، حکم حضوری نیست بلکه عنوان آن حکم غیابی است که در قانون شرایط صدور حکم غیابی بیان شده است . بر اساس این ماده حکم غیابی در صورتی صادر می شود که :

اولا ، شخص خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ کدام از جلساتی که برای رسیدگی به موضوع تشکیل شده است حضور نیافته باشند . پس در صورتی که خود خوانده در جلسه رسیدگی شرکت نکند اما وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی به جای او حضور پیدا کند ، حکم صادر شده غیابی نخواهد بود .

دوما ، هیچکدام از اشخاص مذکور در مورد قبل لایحه ای نیز به دادگاه نفرستاده باشند و به اصطلاح بطور کتبی دفاع نکرده باشند . چرا که مرسوم است که طرفین معمولا در قالب ارسال لایحه ای به دادگاه رسیدگی کننده در جریان دادرسی شرکت می کنند که در این صورت ، عنوان حکم صادره حکم حضوری خواهد بود .

سومین مورد در رابطه با نحوه ابلاغیه به خوانده است . در واقع ، زمانیکه اخطاریه دادگاه به خوانده ابلاغ واقعی شده باشد ، دیگر نمی توان حکم را غیابی دانست . چرا که خود شخص خوانده در جریان دادرسی قرار گرفته است . از مفهوم مخالف این مطلب متوجه می شویم که در صورتی که ابلاغ به صورت قانونی انجام شده باشد ، می توان با استناد به آن حکم را غیابی دانست .

اما نکته مهم این است که برای اینکه یک حکم غیابی باشد ، بایستی سه شرط فوق را همزمان داشته باشد ؛ به این صورت که هم حکم ابلاغ واقعی نشده باشد ، هم اشخاص مذکور در ماده 303 در جلسه دادرسی شرکت نکرده باشند و لایحه ای نیز نفرستاده باشند . بنابراین ، اگر اشخاص مذکور در ماده در جلسه رسیدگی حاضر نشده باشند ، لایحه ای هم نداده باشند ، اما حکم بصورت واقعی به آنها ابلاغ شده باشد ، حکم صادره حضوری است نه غیابی . 

در ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی در ارتباط با حکم غیابی چنین پیش بینی شده است : « حکم دادگاه حضوری است ؛ مگر اینکه خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده باشد و به طور کتبی نیز دفاع نکرده باشد و یا اخطاریه ، ابلاغ واقعی نشده باشد » .
با توجه به این ماده ، روشن است که اصل بر حضوری بودن رسیدگی و حکم صادره از دادگاه است . بنابراین در مواردی که در خصوص حضوری بودن یا غیابی بودن حکم تردیدی حاصل شود ، اصل بر این است که حکم حضوری بوده است . اما در برخی از شرایط ، حکم حضوری نیست بلکه عنوان آن حکم غیابی است که در قانون شرایط صدور حکم غیابی بیان شده است . بر اساس این ماده حکم غیابی در صورتی صادر می شود که :

اولا ، شخص خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ کدام از جلساتی که برای رسیدگی به موضوع تشکیل شده است حضور نیافته باشند . پس در صورتی که خود خوانده در جلسه رسیدگی شرکت نکند اما وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی به جای او حضور پیدا کند ، حکم صادر شده غیابی نخواهد بود .

دوما ، هیچکدام از اشخاص مذکور در مورد قبل لایحه ای نیز به دادگاه نفرستاده باشند و به اصطلاح بطور کتبی دفاع نکرده باشند . چرا که مرسوم است که طرفین معمولا در قالب ارسال لایحه ای به دادگاه رسیدگی کننده در جریان دادرسی شرکت می کنند که در این صورت ، عنوان حکم صادره حکم حضوری خواهد بود .

سومین مورد در رابطه با نحوه ابلاغیه به خوانده است . در واقع ، زمانیکه اخطاریه دادگاه به خوانده ابلاغ واقعی شده باشد ، دیگر نمی توان حکم را غیابی دانست . چرا که خود شخص خوانده در جریان دادرسی قرار گرفته است . از مفهوم مخالف این مطلب متوجه می شویم که در صورتی که ابلاغ به صورت قانونی انجام شده باشد ، می توان با استناد به آن حکم را غیابی دانست .

اما نکته مهم این است که برای اینکه یک حکم غیابی باشد ، بایستی سه شرط فوق را همزمان داشته باشد ؛ به این صورت که هم حکم ابلاغ واقعی نشده باشد ، هم اشخاص مذکور در ماده 303 در جلسه دادرسی شرکت نکرده باشند و لایحه ای نیز نفرستاده باشند . بنابراین ، اگر اشخاص مذکور در ماده در جلسه رسیدگی حاضر نشده باشند ، لایحه ای هم نداده باشند ، اما حکم بصورت واقعی به آنها ابلاغ شده باشد ، حکم صادره حضوری است نه غیابی .