محاسبه دیه در ماه حرام

بر اساس قانون مجازات اسلامی ، یکی از موارد و شرایطی که سبب می شود مقدار دیه افزایش پیدا کرده و به اصطلاح تغلیظ شود ، آن است که قتلی در ماه های حرام اتفاق افتاده باشد و به دلیل حرمتی که برای این ماه ها در نظر گرفته شده است ، در صورت وجود شرایط قانونی لازم ، مرتکب بایستی مبلغی بیشتر از نرخ مصوب دیه همان سال ، به طرف مقابل خود بپردازد . در خصوص محاسبه دیه در ماه های حرام باید گفت مبلغی که برای افزایش دیه در نظر گرفته شده است ، به میزان یک سوم بیشتر از نرخ دیه همان سال است .

به موجب تعریفی که قانون مجازات اسلامی از دیه ارائه کرده است ، دیه به مالی گفته می شود که در صورت ارتکاب جرم و صدمه رساندن به جان یا اعضای بدن فرد دیگری ، باید به خود آن فرد و یا اولیای دم ( در صورت فوت او ) پرداخته شود . میزان و مبلغی که برای دیه کامل یک فرد باید پرداخته شود را هر سال قوه قضاییه اعلام می کند که با توجه به تورم ، هر ساله شاهد افزایش نرخ دیه آن سال هستیم .

اما در کنار نرخ دیه در ماه های عادی ، مبلغی هم برای دیه در ماه های حرام تعیین می شود که از دیه آن سال بیشتر است و به همین خاطر است که گفته می شود دیه ماه حرام تغلیظ شده و یا افزایش یافته است که این امر ریشه در شریعت اسلام ( فقه ) و قانون مجازات اسلامی دارد . شاید برای شما این سوال مطرح شده باشد که چرا دیه در ماه های حرام بیشتر از سایر ماه های سال است ؟ همچنین اینکه ماه های حرام به کدام ماه ها گفته می شود و تحت چه شرایطی دیه ماه های حرام افزایش می یابد و دیه ماه حرام به چه کسانی تعلق خواهد گرفت؟

برای پاسخ دادن بهتر به سوالاتی که ذکر شد ، لازم است تا ابتدا به توضیح این مطلب بپردازیم که مفهوم تغلیظ دیه یا همان افزایش دیه چیست و چرا افزایش دیه را تغلیظ دیه گویند ؟ پس از اینکه مفهوم تغلیظ دیه مطرح شد ، شرایط تغلیظ دیه در ماه حرام را توضیح داده و خواهیم گفت که در چه شرایط و مواردی است که دیه در ماه حرام افزایش می یابد . در انتها نیز نحوه محاسبه دیه و مقدار دیه در ماه حرام را توضیح خواهیم داد .

مفهوم افزایش دیه در محاسبه دیه در ماه حرام

قبل از اینکه به توضیح مفهوم تغلیظ یا افزایش دیه در ماه حرام بپردازیم ، خوب است فلسفه و تاریخچه افزایش دیه انسان در ماه حرام را بررسی کنیم و از آن جهت که این مطلب ریشه در اسلام دارد ، با توجه به تاریخ زندگی اعراب زمان جاهلیت که عادت به کشتار و غارت داشتند ، اسلام حکم نمود تا در ماه هایی از سال ، کشتار و جنگ ممنوع باشد تا مردم بتوانند لااقل ماه هایی از سال را در آرامش زندگی کنند . همین مطلب سبب شده که چهار ماه قمری را به نام ماه حرام شناسایی کنند که قتل و کشتار در آن با ممنوعیت جدی تری مواجه بشود و در صورت وقوع انواع قتل ، مجازاتی به مراتب سنگین تر ، بر مرتکب قتل عمدی بر مرتکب اعمال بشود .

در قرآن کریم نیز خداوند این حکم را مورد تایید قرار داده است و بر حرمت ماه های حرام تاکید نموده است که این ماه های حرام شامل ذی حجه ، ذی قعده ، محرم و رجب هستند . در این ماه ها ، به اصطلاح فقهی و حقوقی دیه تغلیظ می شود و افزایش پیدا می کند . در بیان مفهوم تغلیظ دیه می توان گفت تغلیظ به معنای غلیظ کردن ، شدید کردن ، قوی کردن و سخت و درشت ساختن آمده است ؛ به این معنا که دیه افزایش می یابد و مقدار آن بیشتر می شود . بنابراین ، ماه حرام بر خلاف آنچه تصور می شود ، صرفا شامل ماه محرم نیست و سه ماه رجب ، ذی حجه و ذی قعده را نیز شامل می شود .

شرایط افزایش دیه در محاسبه دیه در ماه حرام

در قسمت قبل به بیان مفهوم و تعریف افزایش دیه در محاسبه دیه در ماه حرام پرداخته شد . اما نکته مهمی که در رابطه با افزایش دیه در محاسبه دیه در ماه حرام وجود دارد ، شرایط و مواردی است که در صورت وجود آن ها، دیه ماه حرام افزایش می یابد . به همین دلیل در این قسمت قصد داریم به بررسی این سوال بپردازیم که شرایط افزایش دیه در محاسبه دیه در ماه حرام چه می باشد؟ با توجه به مواد قانونی ذکر شده ، شرایط افزایش دیه در محاسبه دیه در ماه حرام را می توان به این شرح بیان کرد :

۱نخست اینکه بر اساس ماده 555 قانون مجازات اسلامی ، هر گاه عمل مرتکب قتل و همچنین فوت شخص هر دو در یکی از ماه های حرام یعنی ماه محرم ، رجب ، ذی حجه و ذی قعده اتفاق افتاده باشد ، خواه قتل عمدی بوده باشد و یا غیر عمدی ، دیه تغلیظ خواهد شد . یعنی هم عمل قتل توسط مرتکب و همچنین فوت شدن شخص مجنی علیه ( مقتول ) در یکی از ماه های حرام رخ داده باشد . بنابراین اگر جنایت در یک ماه حرام اتفاق افتاده باشد ولی منجر به فوت در لحظه نشده و مقتول مدتی را در بیمارستان بستری شود و پس از مدت زمانی در یکی از ماه های عادی فوت کند ، مشمول حکم تغلیظ دیه نبوده و شرایط افزایش دیه ماه حرام وجود ندارد .

۲دوم اینکه در حکم به تغلیظ دیه در ماه حرام ، تفاوتی ندارد که قتل به صورت عمدی اتفاق افتاده باشد و یا حتی به صورت غیر عمد اتفاق افتاده باشد . به هر حال اگر جنایت و قتل در ماه حرام باشد ، دیه تغلیظ می شود . به همین دلیل است که در زمان بیمه کردن وسایل نقلیه از جمله خودروهای سواری که ممکن است در یکی از ماه های حرام به صورت غیر عمدی با شخصی تصادف کرده و وی را به قتل برساند ، دیه ماه حرام نیز به دلیل قتل در تصادفات رانندگی پوشش داده می شود .

۳سوم اینکه بر اساس ماده 556 قانون مجازات اسلامی در حکم تغلیظ دیه تفاوتی بین افراد بالغ و یا غیر بالغ وجود ندارد و حتی در صورتی که طفل نا بالغ نیز به قتل رسیده باشد ، مرتکب باید دیه تغلیظ شده را بپردازد . همچنین بین زن و مرد نیز تفاوتی ندارد و حتی اگر مقتول زن باشد نیز حکم تغلیظ یا افزایش دیه جاری است . حتی اگر جنین پس از پیدایش روح ، در یکی از ماه های حرام سقط بشود ، دیه سقط جنین وی تغلیظ می شود .

۴چهارم اینکه بر اساس ماده 557 قانون مجازات اسلامی افزایش دیه در ماه های حرام مخصوص قتل نفس است . به این معنا که تغلیظ دیه فقط و فقط در صورتی انجام می شود که شخص ، دیگری را به قتل رسانده باشد ( جرم قتل ) . بنابراین ، در صورتی که شخصی به اعضای بدن دیگری آسیب برساند که مستلزم پرداخت دیه باشد ، حتی اگر در ماه حرام بوده باشد ، دیه به هیچ وجه افزایش نیافته و دیه ماه حرام به وی تعلق نخواهد گرفت و مرتکب قتل تنها باید یک دیه کامل بپردازد .

نحوه محاسبه دیه در ماه حرام و مقدار آن

در قسمت های قبل به توضیح مفهوم افزایش دیه در محاسبه دیه در ماه حرام و شرایط افزایش دیه در محاسبه دیه در ماه حرام پرداختیم. اما در این قسمت قصد داریم نحوه محاسبه دیه در ماه حرام و به عبارت بهتر مقدار دیه ماه های حرام را مورد بررسی قرار دهیم . به طور کلی نرخ دیه در هر سال با سال قبل تفاوت دارد و مقداری افزایش پیدا می کند . به همین دلیل است که نرخ دیه ابتدای هر سال توسط قوه قضاییه اعلام می شود . با این وجود ، این مبلغ ، دیه برای ماه های عادی است و بر اساس قانون ، برای محاسبه دیه ماه های حرام ، باید به میزان یک سوم یا ثلث دیه کاملی که برای آن سال اعلام شده است را نیز به آن افزود .

 به عنوان مثال ، نرخ دیه در سال 1402 که توسط قوه قضاییه تعیین شده است ، عبارت است از 1 میلیارد و 200 میلیون تومان. اگر شرایط افزایش دیه در ماه حرام وجود داشته باشد ، باید به میزان یک سوم به آن افزود و آن را تغلیظ کرد . با این محاسبه ، مقدار دیه ماه های حرام در سال 1402 ، عبارت است از 1 میلیارد و 600 میلیون تومان.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص محاسبه دیه در ماه حرام به کانال تلگرام حقوق کیفری مراجعه نمایید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون محاسبه دیه در ماه حرام پاسخ دهند .