داوری طلاق

داوری طلاق، در طلاق از جانب زن و طلاق از طرف مرد، الزامی بوده و از شرایط داوران، می توان به تاهل و دارا بودن سن حداقل 30 سال، اشاره نمود. پس از صدور قرار ارجاع به داوری از سوی دادگاه، طرفین، ملزم هستند تا در مهلت زمان یک هفته، داوران خود را معرفی و هزینه آن را واریز کرده و داوران نیز موظف بوده تا در مهلت تعیین شده در قرار دادگاه، نظریه خود را اعلام نمایند. 

هرچند، شرع اسلام از طلاق، تحت عنوان مکروه ترین حلال خداوند، نام برده و از انجام آن تا حد امکان، نهی نموده است، اما گاهی، جدایی، تنها راه حل پایان دادن به اختلافات زوجین می باشد. در این شرایط، زوجین یا یکی از آنها، لازم است تا برای دریافت حکم طلاق، به دادگاه مراجعه کند.

یکی از تشریفات رسیدگی به دعوای طلاق، در دادگاه های خانواده، داوری در طلاق می باشد که با هدف ایجاد سازش میان زن و شوهر و منصرف کردن آنها از طلاق، در قانون، پیش بینی شده است. این نوع از داوری، دارای مراحل مخصوص به خود بوده و لازم است تا توسط افراد واجد شرایط و پس از پرداخت هزینه قانونی انجام گیرد.

لذا، در این مقاله، ابتدا به این سوال پاسخ داده که آیا داوری طلاق الزامی است؟ سپس، شرایط، مراحل، مدت زمان و هزینه این نوع از داوری را توضیح داده و یک نمونه نظریه داوری طلاق را ارائه خواهیم کرد. در آخر نیز به بررسی معرفی داور برای طلاق و داوری در طلاق یک طرفه خواهیم پرداخت و به پرسش آیا بعد از مرحله داوری قاضی حکم طلاق را صادر خواهد کرد پاسخ خواهیم داد.

آیا داوری طلاق الزامی است؟

یکی از مفاهیمی که در دعوای طلاق، به عنوان یکی از دعاوی خانواده مطرح می شود، مفهوم داوری طلاق است. داوری در طلاق، از مفهوم داوری در دعاوی حقوقی، به دور نیست و بدین معنا است که دو شخص که دارای سمت قضایی نبوده، با دستور شعبه رسیدگی کننده به دعوای طلاق، با تشکیل جلسه یا جلساتی، برای رفع اختلاف فی مابین زن و شوهر و انصراف آنها از طلاق، تلاش کرده و در نهایت، نظر خود را ضمن یک گزارش، به دادگاه اعلام می نمایند.

از آنجا که ارجاع پرونده به این نوع از داوری، مستلزم پرداخت هزینه داوری در طلاق بوده و از سوی دیگر، موجب طولانی تر شدن روند رسیدگی به دعوای طلاق، می گردد، بسیاری از اشخاصی که دعوای طلاق آنها به داوری ارجاع گردیده، با این سوال، مواجه می شوند که آیا داوری طلاق الزامی است؟

برای اینکه به این سوال پاسخ دهیم، لازم است تا به قانون حمایت خانواده مصوب سال 1391 مراجعه کنیم. مطابق ماده 27 این قانون :« در کلیه موارد درخواست طلاق، به جز طلاق توافقی، دادگاه باید به منظور ایجاد صلح و سازش، موضوع را به داوری ارجاع کند....»

بنابراین، همانطور که ملاحظه می شود، با توجه به اینکه، قانون گذار، در ماده قانونی فوق، از لفظ «باید» استفاده نموده، در دعاوی طلاق، ارجاع پرونده به داوری داورانی که دارای شرایط قانونی بوده، الزامی می باشد. در رابطه با این ماده، دو نکته، باید مورد توجه قرار گیرد:

حکم الزامی بودن ارجاع پرونده به داوری طلاق، صرفا در مورد طلاق های غیر توافقی، اجرا می شود. با این توضیح که در نظام حقوقی کشور ما، طلاق، بر سه نوع می باشد: طلاق از طرف زن، طلاق از طرف مرد و طلاق توافقی. از آنجا که قانون گذار در ماده 27، از عبارت «به جز طلاق توافقی » استفاده کرده، می توان چنین استنباط کرد که صرفا در طلاق از طرف زن و طلاق از طرف مرد، داوری در طلاق، الزامی می باشد.

در مورد طلاق توافقی، مشاوره خانواده بهزیستی، جایگزین داوری طلاق می باشد. توضیح آنکه مطابق ماده 25 قانون حمایت خانواده: « درصورتی که زوجین، متقاضی طلاق توافقی باشند، دادگاه باید موضوع را به مرکز مشاوره خانواده ارجاع دهد...» در حال حاضر، زوجین در طلاق توافقی، باید با مراجعه به سامانه تصمیم طلاق، برای اخذ نوبت مشاوره اقدام کرده و پیش از اقدام برای ثبت دادخواست طلاق توافقی، نظر مشاور خانواده را اخذ نمایند.

شرایط داوری طلاق

قبول مسئولیت و انجام داوری طلاق، مانند سایر نهادهای پیش بینی شده در قوانین مختلف، همچون کارشناسی، مستلزم دارا بودن شرایطی است که افراد، صرفا در صورت داشتن آن شرایط، می توانند برای قبول مسئولیت داوری در طلاق و دریافت هزینه مقرر، اقدام نمایند. شرایط داوری طلاق، همانند شرایط داور دعاوی حقوقی، در قانون، مشخص شده و در ماده 28 قانون حمایت خانواده و تبصره های آن، توسط قانون گذار، تعیین گردیده است . البته، برخی از این شرایط، دارای استثنائاتی بوده که در ادامه، به توضیح آن ها می پردازیم. شرایط داوری در طلاق، شامل موارد زیر می باشد:

داور طلاق، باید از میان خویشاوندان و بستگان زوجین، انتخاب شود. به این ترتیب که هر یک از زوجین، باید یک نفر از میان اقوام خود را به دادگاه، معرفی کرده تا برای داوری طلاق آنها اقدام نماید. اما این شرط، دارای دو استثنا می باشد:

درصورتی که در میان خویشاوندان زوجین، فرد دارای شرایط قانونی وجود نداشته یا زوجین، به اقوام دارای صلاحیت خود، دسترسی نداشته یا اقوام آنها از پذیرش داوری، امتناع کنند، زوجین می توانند داور خود را از بین افرادی که خویشاوند آنها نمی باشند، انتخاب نمایند.

چنانچه، هر یک از زوجین، ظرف مهلت قانونی، از معرفی داور طلاق، خودداری کرده یا قادر به معرفی داور نباشند، دادگاه، خود، داور دارای شرایط قانونی را تعیین و معرفی خواهد کرد.

داور باید حداقل 30 سال سن داشته باشد.

داور طلاق، لازم است، با مسائل شرعی و خانوادگی و اجتماعی، آشنایی داشته باشد.

داور طلاق، باید متاهل باشد و بنابراین، افراد مجرد، واجد شرایط لازم برای داوری در طلاق نمی باشند. البته، این شرط نیز دارای یک استثنا می باشد که در تبصره 1 ماده 28 مقرر شده است. مطابق این تبصره، محارم زوجه، در صورتی که از همسر خود جدا شده یا همسر آنها فوت کرده باشد، می توانند به عنوان داور طلاق، انتخاب شوند.

همانطور که ملاحظه می شود، قانون گذار در قانون حمایت خانواده، از جنسیت داوران و مرد یا زن بودن آنها صحبتی نکرده است؛ لذا، انتخاب و اظهار نظر به عنوان داور طلاق، هم برای مردان و هم برای زنان، امکان پذیر می باشد.

مراحل داوری طلاق

مساله دیگری که در رابطه با داوری در طلاق، لازم است تا به بررسی آن بپردازیم، بحث آیین دادرسی و مراحل این نوع از داوری می باشد. مراحل داوری طلاق، در قانون حمایت خانواده و آیین نامه اجرایی آن، مشخص شده است. به موجب قانون و آیین نامه مذکور، داوری در طلاق، شامل مراحل زیر می باشد.

پس از اینکه پرونده طلاق، به شعبه دادگاه خانواده ارجاع گردید، وقت رسیدگی تعیین شده و از طریق سامانه ثنا، به طرفین ابلاغ می گردد. در جلسه دادرسی، قاضی، ابتدا خود سعی کرده تا میان طرفین، سازش برقرار نموده و آنها را از طلاق منصرف سازد.

در صورت عدم انصراف طرفین از تصمیم خود مبنی بر طلاق، قاضی پرونده، قرار ارجاع امر به داوری را صادر کرده ودر آن، مهلت تعیین داور را مشخص نموده و طرفین، موظف هستند تا در این مهلت، اشخاص واجد شرایط خود را به دادگاه، معرفی کنند.

پس از مشخص شدن داوران، واریز هزینه داوری طلاق و قبولی سمت، از سوی داوران معرفی شده، مطابق ماده 14 آیین نامه اجرایی قانون حمایت خانواده: « داوران، موظفند با تشکیل جلسه یا جلسات متعدد، با حضور زوجین و در صورت امتناع، بدون حضور زوجین یا یکی از آنان، در جهت رفع اختلاف و اصلاح ذات البین تلاش کنند و نتیجه را در مهلت مقرر به دادگاه اعلام نماید.»

چنانچه، نظریه داور طلاق، بر توافق طرفین و انصراف آنها از طلاق باشد، دادگاه، بر اساس این نظریه، اقدام به صدور گزارش اصلاحی خواهد کرد؛ اما در صورتی که نظر داوران، بر اصرار زوجین به طلاق و جدایی باشد، دادگاه، ملزم به تبعیت از نظر داور نبوده و ممکن است، تا زمانی که احتمال می دهد، زوجین از طلاق منصرف شوند، همچنان صدور رای طلاق را به تاخیر بی اندازد.

مدت زمان داوری طلاق

از آنجا که در آیین دادرسی و در مراحل مختلف رسیدگی به یک پرونده، تلاش می شود تا از اطاله رسیدگی، تا حد امکان، جلوگیری گردد، لازم است تا مدت ها و مواعد انجام هر یک از اقدامات مربوط به پرونده، همچون مدت زمان طلاق توافقی، توسط قانون گذار، مشخص گردیده تا اقدام مربوطه، در آن مدت، انجام گرفته و از طولانی شدن روند رسیدگی جلوگیری گردد.

در رابطه با مدت زمان داوری طلاق، باید دو مورد را از یکدیگر تفکیک نمود: مدت زمان تعیین داور، از سوی طرفین و مدت زمان ارائه نظریه داوری. مدت زمان این موارد، به ترتیب در مواد 28 قانون حمایت خانواده و 13 آیین نامه اجرایی آن، مشخص شده که در این بخش، به توضیح آن ها می پردازیم.

مدت زمان تعیین داور از سوی طرفین: به موجب ماده 28 قانون حمایت خانواده، طرفین دعوای طلاق، موظف هستند تا ظرف یک هفته از ابلاغ قرار ارجاع به داوری، داوران واجد شرایط خود را تعیین و به دادگاه، معرفی نمایند.

مدت زمان ارائه نظریه داوری: مطابق ماده 13 آیین نامه اجرایی قانون حمایت خانواده، مدت زمان ارائه نظریه داوری، توسط دادگاه رسیدگی کننده به پرونده طلاق، مشخص می گردد. در این صورت، دادگاه، مهلت معقولی را مشخص کرده و این مهلت را در قرار ارجاع به داوری، قید می نماید. لازم به ذکر است که این مهلت، در صورت ضرورت یا به درخواست داوران، قابل تمدید می باشد.

هزینه داوری طلاق

یکی از مسائل مهمی که در رابطه با داوری طلاق، مطرح می گردد، بحث هزینه داوری در طلاق می باشد. لذا، در این بخش، قصد داریم به این سوال پاسخ داده که هزینه داوری در طلاق، به چه صورت بوده و حق الزحمه داور طلاق چقدر است؟

در پاسخ به این سوال که هزینه داوری در طلاق چقدر می باشد، باید گفت، از آنجا که مطابق ماده 15 آیین نامه اجرای قانون حمایت خانواده، داور طلاق می تواند بابت انجام داوری، از دادگاه، درخواست حق الزحمه کند، طرفین، در این شرایط، ملزم به پرداخت هزینه داوری در طلاق بوده که در حال حاضر، مبلغ 100 هزار تومان می باشد.

نکته ای که لازم است در رابطه با هزینه داوری طلاق، به آن توجه شود، این مساله بوده که مطابق ماده 5 قانون حمایت خانواده، در صورت عدم تمکن مالی یکی از طرفین، برای پرداخت هزینه داوری، دادگاه، این امکان را داشته که آن طرف را از پرداخت هزینه، معاف نماید.

نمونه متن نظریه داوری طلاق

در بخش های قبل، در مورد شرایط، مراحل و هزینه داوری در طلاق صحبت کرده و همچنین، گفتیم که مدت زمان این نوع از داوری، به چه صورت می باشد. در این بخش، یک نمونه نظریه داوری طلاق را ارائه کرده و فایل دانلود آن را نیز جهت استفاده خوانندگان محترم، در انتهای همین بخش، قرار خواهیم داد.

علاقه مندان برای دانلود نمونه نظریه داوری طلاق، بر روی دکمه "دانلود فایل"، در باکس زیر، کلیک نمایند.

معرفی داور برای طلاق

طبق ماده 27 قانون حمایت از خانواده :«در کلیه موارد درخواست طلاق، به جز طلاق توافقی، دادگاه باید به منظور ایجاد صلح و سازش موضوع را به داوری ارجاع کند. دادگاه در این موارد باید با توجه به نظر داوران رای صادر و چنانچه آن را نپذیرد، نظریه داوران را با ذکر دلیل رد کند.» یعنی مطابق با قانون معرفی داور برای طلاق یک طرفه اجباری است.

زوجین موظف هستند که شخصی را ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ از اقارب متاهل خود را که حداقل سی سال داشته و آشنا به مسائل شرعی و خانوادگی و اجتماعی باشد به عنوان داور به دادگاه معرفی کنند.در صورت عدم تعیین داور توسط زوجین دادگاه راسا اقدام به تعیین داور می نماید.

زوجینی که قصد اقدام برای طلاق یک طرفه دارند با معرفی داور به روند رسیدگی به پرونده کمک می کنند. داور باید با برگزاری جلسات مشاوره بین زوجین صلح و سازش برقرار کند و پس از اتمام جلسات نظر خود را به قاضی پرونده اطلاع دهد. قاضی با در نظر گرفتن گزارش داور اقدام به صدور رای یا گزارش اصلاحی می نماید.

داوری در طلاق یک طرفه

علاوه بر اجبار قانونگذار در ارجاع امر به داوری در طلاق یک طرفه، مزایایی نیز در ارجاع به داور برای زوجین وجود دارد. با توجه به میزان هزینه های دستمزد وکیل همه افراد، امکان بهره مندی از وکیل را ندارند، حال انکه ارجاع امر به داوری هزینه انچنانی بر طرفین تحمیل نمی کند. 

از دیگر مزایای داوری در طلاق یک طرفه می توان به عدم محدودیت درخواست داور برای طرفین پرونده طلاق، کاهش تنش های مسیر پیگیری پرونده، کاهش هزینه های پرونده، سرعت بالا برای رسیدن به نتیجه نهایی و امکان دسترسی به داور بدون محدودیت اشاره نمود. علی الخصوص اگر زوجین طبق ماده 27 قانون حمایت از خانواده اقدام به معرفی وکیل از خویشاوندان خود نمایند، داور می تواند پا در میانی کند.

یکی از موارد بسیار مهم در ارجاع پرونده طلاق به داوری هنگامی است که زوجه قصد طلاق دارد؛ در این موارد ارجاع امر به داوری به دلیل کمک به حل اختلاف بسیار مهم و تاثیر گذار خواهد بود. برای آشنایی بیشتر با ورال طلاق از طرف زن مطالعه مقاله زیر توصیه می گردد.

آیا بعد از مرحله داوری قاضی حکم طلاق را صادر خواهد کرد

داور مکلف است با در نظر گرفتن شرایط و وضعیت زوجین، حکم خود را در خصوص طلاق و مسائل مربوط به آن مانند مهریه، نفقه، حضانت فرزندان و ... مطرح نموده و به قاضی اطلاع رسانی نماید. در صورتی که قاضی پرونده نظر داور را تایید نماید، حکم داور لازم الرعایه می باشد. پس از صدور رای توسط داور عموما سوالی که برای افراد مطرح می شود این است که آیا بعد از مرحله داوری قاضی حکم طلاق را صادر خواهد کرد؟ در پاسخ باید گفت در صورت تایید رای داور همان رای لازم الاجراست اما در صورت اعتراض طرفین یا رد شدن رای، قاضی باید راسا اقدام به صدور رای نماید.

داوری موظف است حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ ارجاع موضوع تصمیم گیری نماید در صورت عدم صدور رای در این مدت، دادگاه به موضوع رسیدگی و حکم مقتضی صادر می‌ نماید. اگر چنانچه زوجین نسبت به رای داور اعتراضی داشته باشند می توانند ظرف 20 روز از ابلاغ رای مستفاد از مفهوم ماده 488 و 490 قانون آیین دادرسی مدنی اعتراض خود را مطرح نمایند و اعتراض خارج از مهلت یاد شده وفق ماده 492 قانون مذکور منجر به صدور قرار رد درخواست می گردد.

در صورت اعتراض به مفهوم رای قاضی مکلف به بررسی و رسیدگی به اعتراض خواهد بود. در صورت عدم پذیرش رای داور توسط زوجین قاضی باید اقدام به صدور رای نماید. یکی دیگر از موارد طلاق یک طرفه طلاق عسر و حرجی است که مصادیق ان در ماده 1130 قانون مدنی نام برده شده است. در صورت تمایل به اشنایی با جزئیات این مسئله مطالعه مقاله زیر توصیه می گردد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد داوری طلاق در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون داوری طلاق پاسخ دهند.