کلیه علوم، از جمله علم حقوق، در برگیرنده اصطلاحات و کلمات خاصی می باشند که برای درک مفهوم آن، لازم است به بیان تعریف و ارائه توضیحات آن پرداخت. یکی از اصطلاحات پر کاربردی که در حوزه ثبت اسناد و املاک کشور و معامله ملک مورد استفاده قرار می گیرد، عبارت ملک طلق می باشد.

این عبارت، از دو کلمه ملک و طلق تشکیل شده است که اشاره به نوع خاصی، از وضعیت مالکیت شخص بر ملک می نماید. برای این که ملکی، طلق محسوب شود، لازم است که ویژگی های ذکر شده در مواد قانونی را داشته باشد، در غیر این صورت، ملک، طلق به شمار نمی آید. از آن جایی که املاکی که طلق نیستند، دارای احکام خاص خود می باشند؛ افراد لازم است که از جزئیات این امر آگاهی داشته باشند.

از این رو، در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ به این پرسش که ملک طلق چیست و چه املاکی طلق نیستند؛ به بیان حکم معامله ملکی که طلق نباشد؛ بپردازیم. سپس به این سوال پاسخ خواهیم داد که معنی وضعیت خاص طلق چیست و در نهایت به، تفاوت ملک طلق و وقف پرداخته خواهد شد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

ملک طلق چیست

در پاسخ به این پرسش که ملک طلق چیست، لازم است که در ابتدا؛ به معنی لغوی آن پرداخته شود. طلق در لغت به معنی خالص، رها و آزاد معنی شده است و اصطلاح حقوقی و ثبتی آن نیز، از همین معنی، ریشه گرفته است. به جهت آشنایی علاقمندان، با این اصطلاح، این قسمت از مقاله، به بیان تعریف ملک طلق، اختصاص داده شده است.

 

در پاسخ به این پرسش که ملک طلق چیست، باید بیان داشت که ملک طلق، به اموال و دارایی هایی گفته می شود که مالک آن، بتواند هر نوع تصرفی در آن بنماید. به عبارت دیگر، ملک طلق ملکی است که صاحب آن، می تواند هر نوع استفاده ای از ملک مزبور کرده و از این نظر، هیچ مشکل یا منع حقوقی برای وی وجود نداشته باشد.

 

به طور مثال، صاحب ملک بتواند، به طور آزادانه اقدام به فروش، صلح، اجاره و... زمین مذکور نماید. بنابراین، چنانچه منع قانونی یا حقوقی، برای هرگونه تصرف در زمین، وجود داشته باشد، دیگر، ملک مزبور، طلق محسوب نمی شود. همچنین، ملک طلق می بایست در اختیار یک نفر بوده و مالی که دو یا چند نفر به صورت مشترک مالک آن محسوب می شوند، ملک طلق نیست.

 

حتما بخوانید: مفهوم حق مالکیت

چه املاکی طلق نیستند

در قسمت گذشته، پیرامون این موضوع که ملک طلق چیست، توضیحاتی ارائه گردید و بیان شد که ملک طلق، به ملکی گفته می شود که مالک آن، قادر باشد هر نوع تصرفی در آن بنماید. با این حال، مواردی پیش می آید که در آن مالک، با این که صاحب مال، محسوب می شود، اما نمی تواند در آن دخل و تصرفی نماید.

 

در این میان ممکن است که این سوال، برای افراد مطرح شود که چه عاملی باعث می گردد که ملک، طلق محسوب نشود و از دخل و تصرف مالک در مال، جلوگیری به عمل آید. به این منظور در این بخش، به این موضوع پرداخته خواهد شد که چه املاکی طلق نیستند.

 

یکی از املاکی که طلق محسوب نمی شود و مالک نمی تواند آزادانه از مال مزبور، استفاده کند؛ موردی است که ملک، با حکم مرجع قضایی توقیف می گردد. در صورتی که دادگاه صالح یا هر مرجع ذی صلاح دیگری، حکم به توقیف مال مزبور دهد، مالک حق تصرف در مال را نخواهد داشت. بر اساس ماده 56 قانون اجرای احکام مدنی مصوب سال 1356، هر گونه نقل و انتقال اعم از قطعی، شرطی و یا رهنی نسبت به مال توقیف شده باطل و بلااثر است.

 

نمونه دیگر، مالی که طلق محسوب نمی شود، مربوط به حالتی است که ملک در رهن شخص دیگری باشد. مطابق ماده 771 قانون مدنی، رهن عقدی است که به موجب آن، مدیون مالی را برای وثیقه به داین می دهد که ‌رهن دهنده را راهن و طرف دیگر را مرتهن می نامند. مطابق ماده 772 همین قانون، مال مرهون باید به قبض مرتهن یا به تصرف کسی که بین طرفین معین می گردد، داده شود. بنابراین؛ تا زمانی که مال در دست مرتهن، می باشد، مال، جزو املاک طلق نیست.

 

یکی دیگر از مواردی که ملک، طلق محسوب نمی شود؛ در جایی است که عرصه یا زمین متعلق به دولت یا موقوفه باشد. در چنین حالتی، ملک نسبت به عرصه و زمین طلق نیست، اما نسبت به اعیان و ساختمانی که روی عرصه بنا شده است، طلق محسوب می شود. همچنین، همانطور که پیشتر اشاره گردید، در صورتی که دو یا چند نفر مشترکا، مالک مالی محسوب شوند، ملک طلق محسوب نمی شود.

 

بیشتر بخوانید: راه های توقیف اموال

 

حکم معامله ملکی که طلق نباشد

در بخش های قبلی مقاله، در رابطه با مفهوم ملک طلق صحبت نموده و مواردی که در آن ملک، طلق محسوب نمی شود را بیان نمودیم. یکی از سوالاتی که ممکن است در این میان، برای افراد مطرح شود این است که حکم معامله ملکی که طلق نباشد، چیست و آیا معامله ملکی که طلق نباشد صحیح است یا خیر.

 

در پاسخ به پرسش فوق، می بایست به بین فرض های مختلف ملک غیر طلق، تفاوت قائل شد. ماده 663 کتاب پنجم، قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375، در مواردی که ملک به حکم مقام قضایی، توقیف شده است، چنین بیان می دارد که: «هر کس عالما در اشیا و اموالی که توسط مقامات ذی صلاح توقیف شده است و بدون اجازه دخالت یا تصرفی نماید که منافی با توقیف ‌باشد، ولو مداخله ‌کننده یا متصرف مالک آن باشد به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.»

 

همچنین، همانطور که پیش تر بیان شد، مطابق ماده 56 قانون اجرای احکام مدنی مصوب سال 1356، هر گونه نقل و انتقال اعم از قطعی، شرطی و یا رهنی نسبت به مال توقیف شده باطل و بلااثر است. بنابراین، هر گونه معامله نسبت به ملکی که طلق نباشد مورد توقیف قرار گرفته، باطل است.

 

در مواردی که ملک به رهن داده شده است، مطابق ماده 793 قانون مدنی، راهن نمی تواند در رهن تصرفی کند که منافی حق مرتهن باشد؛ مگر این که مرتهن، اذن انجام آن را داده باشد. بنابر این، چنانچه، راهن معامله را نسبت به ملکی که طلق نیست، انجام دهد و مرتهن نیز به انجام معامله رضایت دهد؛ معامله صحیح واقع می شود، اما اگر مرتهن اجازه نکند، معامله باطل تلقی می گردد.

 

معامله اموال موقوفه نیز باطل است، اما به موجب ماده 88 قانون مدنی، در صورتی که مال موقوفه خراب شود یا خوف آن باشد که منجر به خرابی گردد، به طوری که انتفاع از آن ممکن نباشد؛ معامله و فروش آن در صورتی جایز است‌ که عمران آن متعذر باشد یا کسی برای عمران آن حاضر نشود. همچنین، بر اساس متن ماده 349 همین قانون، در موردی که بین موقوف‌ علیهم تولید اختلاف شود، به نحوی که بیم خونریزی بین آن ها رود یا منجر به خرابی ‌مال موقوفه گردد، معامله مال وقف صحیح است.

 

بیشتر بخوانید: وقف عام و وقف خاص

 

معنی وضعیت خاص طلق چیست

همانطور که اشاره شد، ملک طلق به معنای مال و ملکی است که صاحب آن بتواند هر نوع تصرفی را در آن بکند. مثل این که آن را اجاره بدهد یا هبه کرده یا به فروش رساند. در این قسمت، به این پرسش پاسخ خواهیم داد که معین وضعیت خاص طلق چیست.

 

گاهی اوقات در سند مالکیت اموال، در قسمت وضعیت خاص عبارت "طلق" درج می شود. در این میان ممکن است که برخی افراد با این عبارت آشنا نبوده و از خود سوال نمایند که معنی وضعیت خاص طلق چیست. در این قسمت، این مفهوم به این معناست برای معامله ملک مزبور ریسکی وجود نداشته و به عبارت دیگر، ملک وقفی نبوده و در وثیقه و … هم نمی باشد.

 

بنابراین، اگر در سند آپارتمان و ملک درج شده باشد که وضعیت خاص ملک، طلق می باشد؛ این امر به این معنی است که طرف معامله می تواند اطمینان حاصل نماید که ملک مزبور، شریک نداشته و در مالکیت آن مشکلی به وجود نخواهد آمد.

 

بیشتر بخوانید: اثبات مالکیت

 

تفاوت ملک طلق و وقف

در بخش گذشته، بیان نمودیم که اگر در قسمت وضعیت خاص سند، عبارت طلق درج شده باشد این امر به این معنی است که برای معامله نمودن ملک مزبور، ریسکی متوجه طرف معامله نبوده و ملک وقفی نیست و در وثیقه و … هم نمی باشد. در این بخش از مقاله قصد داریم که تفاوت ملک طلق و وقف را بیان نماییم، اما قبل از آن، لازم است که مقدمه ای راجع به وقف بیان گردد.

 

 مطابق ماده 55 قانون مدنی، وقف عبارت است از این که عین مال حبس و منافع آن تسبیل شود. این امر به این معنی است که اصل مال و عین آن ثابت نگه داشته شود، در حالی که استفاده از منافع آن ادامه داشته باشد و در جهت خداپسندانه و عام المنفعه مورد بهره برداری قرار گیرد.

 

با توجه به تعریف فوق، چنانچه در قسمت وضعیت خاص یک سند عبارت وقف درج شده باشد، به این معنی است که مال و ملک مزبور طلق نبوده و حکم اموال وقفی را دارد. این امر به این معنی است که شخص نمی تواند، برخلاف ملک طلق، به طور آزادانه در آن دخل و تصرف نماید، که از این نظر، ملک طلق با وقف تفاوت دارد. در مواردی نیز که عبارت "طلق با عرصه وقف" در سند نگاشته می شود، به این معنی است که اعیان یا ساختمان آن طلق بوده اما زمین و عرصه آن، وقفی می باشد.

 

در ادامه بخوانید: روش های اثبات مالکیت

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد جزئیات ملک طلق در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون جزئیات ملک طلق پاسخ دهند.

 

 

سوالات متداول

1- ملک طلق چیست؟

2- چه املاکی طلق نیستند؟

3- حکم معامله ملکی که طلق نباشد، چگونه است؟

---

نظرات کاربران