دینا / حقوقی / سایر موضوعات حقوقی / طرح ها و لوایح مجلس

طرح ها و لوایح مجلس

طرح ها و لوایح مجلس ابزار اصلی قانون گذاری در کشور هستند که با هدف تنظیم امور مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ارائه می شوند. این طرح ها و لوایح به دو دسته کلی عادی و فوری تقسیم می شوند؛ لوایح عادی معمولا روندی زمان بر دارند و در دو شور بررسی می شوند. در مقابل، لوایح فوری می توانند با قید یک ، دو و سه فوریتی مطرح شوند تا سرعت بررسی و تصویب آن ها افزایش یابد. بنابراین، آشنایی با ساختار و انواع طرح ها و لوایح مجلس نقش مهمی در درک فرآیند قانون گذاری دارد.

برای مشاوره و آشنایی طرح ها و لوایح مجلس

طرح ها و لوایح مجلس بخش مهمی از فرآیند قانون گذاری در کشور محسوب می شوند که با هدف ساماندهی امور مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی تدوین و بررسی می گردند. طرح ها معمولا از سوی نمایندگان مجلس پیشنهاد می شوند، در حالی که لوایح توسط دولت ارائه می شوند و هر دو پس از طی مراحل بررسی در کمیسیون ها و صحن علنی به قانون تبدیل می شوند. این فرآیند نشان دهنده تعامل میان قوه مقننه و سایر بخش های حاکمیتی است و نقش مهمی در اداره امور کشور ایفا می کند.

ضرورت مطالعه طرح ها و لوایح مجلس در آن است که این مصوبات به طور مستقیم بر زندگی روزمره افراد جامعه تأثیر می گذارند و مسیر توسعه کشور را مشخص می کنند. آشنایی با محتوای این اسناد، نه تنها برای پژوهشگران و متخصصان بلکه برای عموم مردم اهمیت دارد تا بتوانند از حقوق و تکالیف خود آگاه شوند. بررسی دقیق طرح ها و لوایح همچنین کمک می کند تا نقاط قوت و ضعف آن ها شناسایی شده و بستر نقد و اصلاح فراهم شود.

به دلیل اهمیت موضوع، توضیح درباره انواع طرح ها و لوایح مجلس، فرق طرح و لایحه، مفهوم طرح های یک فوریتی، دو فوریتی و سه فوریتی و همچنین معنای اعلام وصول طرح در مجلس ضروری به نظر می رسد تا فرآیند قانون گذاری و نقش هر مرحله برای مخاطبان روشن شود.

انواع طرح ها و لوایح مجلس

انواع طرح ها و لوایح مجلس بر اساس قانون آیین نامه داخلی به دو دسته کلی یک شوری و دو شوری تقسیم می شوند. در طرح ها و لوایح دو شوری، ابتدا کلیات موضوع در صحن علنی مجلس تصویب شده و سپس در شور دوم جزئیات مورد بررسی و تصویب قرار می گیرد. در مقابل، طرح ها و لوایح یک شوری به گونه ای هستند که کلیات و جزئیات در همان مرحله نخست بررسی می شوند و در صورت تأیید نمایندگان، به تصویب می رسند. این تقسیم بندی، ماهیت بررسی قوانین و میزان دقت در ارزیابی آن ها را مشخص می سازد.

از منظر فوریت، طرح ها و لوایح به عادی، یک ، دو و سه فوریتی تقسیم می شوند. طرح ها و لوایح عادی غالبا دو شوری بوده و روند بررسی آن ها زمان بر است، مگر آنکه ضرورت های خاص ایجاب کند. در موارد یک فوریتی، پس از تصویب فوریت، موضوع خارج از نوبت به کمیسیون ارجاع می شود. در طرح ها و لوایح دو فوریتی، پس از تصویب، متن بدون ارجاع به کمیسیون ظرف 24 ساعت در صحن مجلس بررسی می شود. اما در موارد سه فوریتی، مجلس بلافاصله در همان جلسه وارد بررسی و تصویب می گردد که نشان دهنده اهمیت و فوریت بالای موضوع است.

بنابراین، شناخت انواع طرح ها و لوایح مجلس برای درک فرآیند قانون گذاری و میزان اهمیت هر مصوبه ضروری است. لوایحی که با قید فوریت مطرح می شوند معمولا به مسائل فوری و حساس کشور مربوط بوده و نیازمند اقدام سریع هستند. در مقابل، طرح ها و لوایح عادی فرصت بیشتری برای بررسی کارشناسی و اعمال نظر کمیسیون ها در اختیار نمایندگان قرار می دهد. این تقسیم بندی علاوه بر تسهیل فرآیند قانون گذاری، ابزار مهمی برای ایجاد تعادل میان دقت در بررسی و سرعت در تصمیم گیری محسوب می شود.

فرق طرح و لایحه چیست

در نظام قانون گذاری کشور، تمایز میان طرح و لایحه از حیث مرجع پیشنهاد و روند تصویب آن اهمیت بنیادین دارد. لوایح به ابتکار دولت و در مواردی خاص با پیشنهاد رییس قوه قضائیه تهیه می شوند. این لوایح ابتدا باید در هیئت وزیران بررسی و تصویب شده و سپس برای ادامه فرایند قانون گذاری به مجلس شورای اسلامی ارسال شوند. به عنوان نمونه، لایحه اصلاح قانون تنظیم خانواده در سال 88 از سوی دولت ارائه و پس از تصویب در مجلس به قانون لازم الاجرا تبدیل گردید.

در مقابل، طرح ها به ابتکار حداقل پانزده نفر از نمایندگان مجلس پیشنهاد می شوند. این پیشنهاد پس از بررسی در کمیسیون تخصصی ذیربط در دستور کار مجلس قرار می گیرد. به عنوان مثال می توان به طرح کاهش تصدی دولت در عرضه سوخت و فرآورده های نفتی اشاره کرد که توسط گروهی از نمایندگان تدوین و جهت بررسی به صحن علنی ارسال شد. علاوه بر نمایندگان، شورای عالی استان ها نیز بر اساس قانون اساسی اختیار دارد در حوزه وظایف خود طرح قانونی به مجلس ارائه دهد.

با توجه به توضیحات فوق، روشن می شود که فرق طرح و لایحه چیست و چرا شناخت این تفاوت در علم حقوق و فرآیند قانون گذاری اهمیت دارد. لوایح بازتاب سیاست های دولت بوده و با هماهنگی هیئت وزیران به مجلس ارسال می شوند، در حالی که طرح ها نشان دهنده ابتکار و اراده نمایندگان یا شورای عالی استان ها در پاسخ به نیازهای جامعه هستند. این تمایز، ضمن ایجاد توازن میان قوا، امکان مشارکت بیشتر نمایندگان مردم در فرآیند قانون گذاری را فراهم می آورد.

طرح یک فوریتی و دو فوریتی و سه فوریتی چیست

در فرآیند قانون گذاری، پرسش مهمی که مطرح می شود این است که طرح یک فوریتی و دو فوریتی و سه فوریتی چیست و چه تفاوتی با یکدیگر دارند. در طرح یک فوریتی، موضوع پس از تصویب فوریت در مجلس به کمیسیون مربوطه ارجاع شده و خارج از نوبت بررسی می شود. در طرح دو فوریتی، پس از تصویب فوریت، متن بدون ارجاع به کمیسیون و ظرف 24 ساعت در صحن مجلس مطرح می گردد. اما در طرح سه فوریتی، مجلس بلافاصله در همان جلسه وارد بررسی می شود که بیانگر بالاترین سطح ضرورت و اهمیت موضوع است.

طرح یک فوریتی چیست

در نظام قانون گذاری کشور، این پرسش مطرح است که طرح یک فوریتی چیست و چه ویژگی هایی دارد. بر اساس آیین نامه داخلی مجلس، طرح های یک فوریتی پس از آنکه فوریت آن ها در صحن علنی به تصویب رسید، بدون معطلی به کمیسیون تخصصی مربوطه ارجاع می شوند. این کمیسیون موظف است طرح را خارج از نوبت مورد بررسی قرار دهد تا سرعت در تصمیم گیری حفظ شود. بنابراین، طرح یک فوریتی ابزاری است برای تسریع در بررسی موضوعات مهم، در حالی که همچنان روند کارشناسی از مسیر کمیسیون های مجلس طی می گردد.

طرح دو فوریتی چیست

در فرآیند قانون گذاری این پرسش مطرح می شود که طرح دو فوریتی چیست و چه روندی دارد. بر اساس آیین نامه داخلی مجلس، در این نوع طرح ها پس از تصویب دو فوریت، متن بلافاصله چاپ و در اختیار نمایندگان قرار می گیرد. بیست و چهار ساعت پس از توزیع، طرح مستقیما در صحن علنی مجلس مطرح می شود و نیازی به ارجاع آن به کمیسیون تخصصی وجود ندارد. بدین ترتیب، طرح دو فوریتی راهکاری برای تسریع در بررسی موضوعات فوری است که همچنان فرصت کوتاهی برای مطالعه نمایندگان باقی می گذارد.

طرح سه فوریتی چیست چیست

در آیین نامه داخلی مجلس این موضوع مطرح است که طرح سه فوریتی چیست و چه جایگاهی دارد. بر اساس مقررات، پس از تصویب سه فوریت، مجلس در همان جلسه وارد دستور بررسی می شود و نیازی به ارجاع آن به کمیسیون وجود ندارد. در این موارد، رئیس مجلس موظف است پیش از طرح موضوع، مراتب را به اطلاع شورای نگهبان برساند تا نمایندگان شورا در جلسه حاضر شده و نظر خود را حداکثر ظرف 24 ساعت اعلام کنند. بنابراین، طرح سه فوریتی نشان دهنده بالاترین سطح اهمیت و ضرورت بوده و برای مسائل فوق العاده فوری به کار می رود.

طرح چهار فوریتی چیست

گاهی این پرسش مطرح می شود که طرح چهار فوریتی چیست و آیا در آیین نامه داخلی مجلس پیش بینی شده است یا خیر. باید توجه داشت که در نظام قانون گذاری کشور چنین عنوانی وجود ندارد و طرح ها صرفاً می توانند یک فوریتی، دو فوریتی یا سه فوریتی باشند. طرح یک فوریتی پس از تصویب برای بررسی خارج از نوبت به کمیسیون می رود، طرح دو فوریتی ظرف 24 ساعت بدون ارجاع به کمیسیون در صحن مطرح می شود و طرح سه فوریتی نیز بلافاصله در همان جلسه مجلس بررسی می گردد. بنابراین اصطلاح طرح چهار فوریتی فاقد مبنای قانونی است.

اعلام وصول طرح در مجلس یعنی چه

اعلام وصول طرح در مجلس به عنوان یکی از مراحل ابتدایی فرآیند قانون گذاری، جایگاه مهمی در آیین نامه داخلی دارد. پس از آنکه طرح یا لایحه ای مطابق مقررات تنظیم و به هیئت رئیسه ارائه شود، رئیس مجلس یا هیئت رئیسه موظف است در صورت تکمیل بودن شرایط، موضوع را در صحن علنی قرائت کند. این اقدام به منزله رسمی شدن ورود طرح به دستور کار مجلس است و آغاز بررسی های قانونی محسوب می شود.

وقتی گفته می شود اعلام وصول طرح در مجلس یعنی چه، مقصود این است که پس از اعلام رسمی، طرح به کمیسیون تخصصی ارجاع می گردد. کمیسیون مربوطه وظیفه دارد کلیات و جزئیات موضوع را بررسی کرده و گزارش نهایی خود را جهت طرح در صحن علنی آماده کند. بدون این مرحله، طرح در چرخه بررسی قرار نخواهد گرفت و قابلیت طرح در مجلس را ندارد.

اعلام وصول طرح در مجلس همچنین تضمینی برای شفافیت و اطلاع عمومی نمایندگان و مردم به شمار می رود. زیرا با این اقدام، نمایندگان از محتوای طرح آگاه شده و مقدمات بحث کارشناسی فراهم می گردد. بنابراین، اعلام وصول نه تنها آغازگر روند قانون گذاری است بلکه سازوکاری برای نظم بخشی به فرآیند تصویب قوانین نیز به حساب می آید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد طرح ها و لوایح مجلس در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون طرح ها و لوایح مجلس پاسخ دهند.