عُسر و حَرَج زن و مصادیق آن

به دلیل اینکه اعمال یکجانبه طلاق از طرف مرد سبب بروز مشکلاتی در روابط خانوادگی می گشت ، قانونگذار مواردی را تحت عنوان طلاق از طرف زن پیش بینی نموده است تا در صورت وجود پاره ای از شرایط ، زنان نیز بتوانند به زندگی مشترک خاتمه بدهند و درخواست طلاق کنند . یکی از مواردی که به موجب آن زنان نیز می توانند درخواست طلاق نمایند ، عسر و حرج زوجه است . عسر و حرج زوجه در واقع وضعیتی است که به موجب آن ادامه زندگی مشترک برای زن دشوار می شود که در قانون ، مصادیق عسر و حرج زوجه نیز بیان شده است . به همین مناسبت در این مقاله ابتدا به بیان مفهوم عسر و حرج زوجه می پردازیم و در ادامه مصادیق عسر و حرج زوجه را بیان می نماییم .

عسر و حرج زوجه

عسر و حرج در لغت به معنای سختی ، مشقت ، شدت و تنگی می باشد . قاعده نفی عسر و حرج یکی از قواعد پذیرفته شده فقهی می باشد که مصادیق فراوانی نیز دارد . در اصطلاح فقهی منظور از این قاعده این است که تکالیفی که موجب سختی و مشقت برای افراد است در دین وجود ندارد ؛ مانند زمانی که روزه برای شخص روزه دار زیان داشته باشد ، با استناد به این قاعده ، تکلیف روزه داری از فرد روزه دار ساقط می شود .
با استناد به این قاعده در خصوص طلاق ، زن این حق را خواهد داشت که در صورت قرار گرفتن در موقعیت عسر و حرج ، تقاضای طلاق داده و به زندگی مشترک خاتمه دهد .
مطابق ماده 1130 قانون مدنی " در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد ، وی می تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند ، چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود ، دادگاه می تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می شود " . به عبارت دیگر ، زن با استناد به عسر و حرج می تواند از دادگاه تقاضای طلاق نماید  و در صورتی که بتواند آن را اثبات نماید ، دادگاه مرد را مجبور می کند همسرش را طلاق بدهد و در صورتی که اجبار مرد ممکن نباشد ، خود دادگاه اجازه این کار را خواهد داد .
با اصلاح این ماده در سال 1381 تبصره ای به این ماده اضافه شده است و معنای عسر و حرج را بیان کرده است . بر اساس این تبصره " عسر و حرج موضوع این ماده عبارت است از " به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقّت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد " .

مصادیق عسر و حرج زوجه

بر اساس تبصره ماده 1130 قانون مدنی ، قانونگذار مواردی را به عنوان مصادیق عسر و حرج زوجه پیش بینی نموده است . نکته قابل ذکر در خصوص مصادیق عسر و حرج مذکور در این ماده این است که این مصادیق حصری نیستند ؛ به این معنا که قانونگذار این موارد را تنها از باب نمونه و مثال آورده است اما منعی وجود ندارد که زن بتواند با اثبات عسر و حرج خود به داگاه ، حکم طلاق بگیرد . مصادیق عسر و حرج زوجه مذکور در این ماده شامل موارد زیر می باشند :

1- ترک زندگی خانوادگی توسط زوج ؛ حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه .

2- اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلاء وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است .

3- محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر .

4- ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفا با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد . 

5- ابتلاء زوج به بیماری های صعب العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه صعب العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد عسر و حرج زن و مصادیق آن به کانال تلگرام حقوق خانواده مراجعه کنید .