طبقه بندی مشاغل

مطابق با دستورالعمل و آیین نامه اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل، کارفرمایانی که کارگاه های آن ها، بالای پنجاه نفر کارگر دارند، موظفند که ارزیابی شغل خود را تهیه کرده و بعد از تایید وزارت کار، به مرحله اجرا درآورند. در این طرح، میزان تحصیلات و سابقه کار، در نحوه محاسبه مزد گروه موثر است.

قانون کار، از جمله قوانین حاکم بر کشور می باشد که به حمایت از کارگران و تنظیم روابط آن ها با کارفرمایان می پردازد. به منظور جلوگیری از بهره کشی از کار دیگری، قانون کار، نظام ارزیابی و طبقه بندی مشاغل را ایجاد نموده است. در این میان، ممکن است که این سوال در ذهن برخی افراد ایجاد شود که طرح طبقه بندی مشاغل چیست و مشمولان آن، چه افرادی می باشند. هم چنین، در این راستا، افراد می بایست با جزئیات دستورالعمل و آیین نامه اجرایی طبقه بندی شغل آشنایی داشته باشند.

از این رو، در ادامه مقاله قصد داریم پس از پاسخ به این پرسش که طرح طبقه بندی مشاغل چیست و مشمولان آن چه افرادی می باشند؛ به اهداف طبقه بندی مشاغل بپردازیم. سپس در خصوص دستورالعمل و آیین نامه اجرایی طبقه بندی مشاغل pdf صحبت خواهیم کرد و نحوه محاسبه و جدول طبقه بندی ارائه خواهد گردید. در نهایت، نمونه حکم طرح طبقه بندی شغل توضیح داده خواهد شد.

طرح طبقه بندی مشاغل چیست؟

مطابق با ماده 48 قانون کار جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1369؛ به منظور جلوگیری از بهره کشی از کار دیگری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف است نظام ارزیابی و طبقه بندی شغل را با استفاده از استاندارد مشاغل و عرف مشاغل کارگری در کشور تهیه نماید و به مرحله اجرا درآورد.

در این میان، ممکن است که این سوال در ذهن برخی افراد مطرح شود که طرح طبقه بندی مشاغل چیست؟ در پاسخ به این سوال؛ می بایست به "آیین‌ نامه اجرایی تهیه طرح طبقه‌ بندی مشاغل کارگاه‌ ها موضوع تبصره یک ماده ۴۹ قانون کار" مصوب سال 1389 مراجعه شود.

مطابق با این آیین نامه، منظور از نظام ارزیابی و طبقه‌ بندی مشاغل، نظام تدوین شده توسط وزارت کار و امور اجتماعی است که کارگاه‌ ها مکلف به ارزیابی مشاغل خود طبق آن می‌ باشند. طرح طبقه بندی مشاغل، به منظور استقرار مناسبات صحیح کارگاه با بازار کار در زمینه مزد و مشخص بودن شرح وظایف و دامنه مسئولیت مشاغل مختلف در کارگاه، صورت می گیرد.

در این راستا کارفرمایان مشمول قانون کار، موظفند با همکاری کمیته طبقه بندی مشاغل کارگاه و یا موسسات ذی صلاح، طرح طبقه بندی شغل را تهیه کرده و پس از تایید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به مرحله اجرا درآورند.

طرح طبقه بندی مشاغل، شامل شرح وظایف، شرایط احراز و ارزیابی شغل، دستورالعمل اجرایی طرح و جدول مزد، تغییرات جداول مزد ناشی از تغییر حداقل مزد در مناطق و صنایع همچنین سایر ضوابط فنی مربوط‌ می باشد.

مشمولین طرح طبقه بندی شغل

در قسمت گذشته، به این پرسش پاسخ دادیم که طرح طبقه بندی مشاغل چیست؛ و در این خصوص بیان نمودیم که کارفرمایان کارگاه ها مکلفند که ارزیابی مشاغل خود را با توجه به مفاد این طرح انجام دهند. در این قسمت از مقاله قصد داریم به مشمولین طرح طبقه بندی شغل بپردازیم.

در رابطه با این که مشمولین طرح طبقه بندی مشاغل چه افرادی می باشند، باید بیان نمود که مطابق با ماده واحده قانون اجرای طرح طبقه ‌بندی شغل در کارگاه ها و ماده 1 آیین نامه اجرایی قانون اجرای طبقه بندی مشاغل در کارگاه ها مصوب ۱۳۵۳؛ می توان بیان داشت که كارفرمايان مشمول كليه كارگاه های بخش خصوصی و دولتی مكلفند طرح طبقه بندی مشاغل كارگاه های خود را در مهلت هایی كه شورای عالی كار تعيين می نمايد تهيه و به مورد اجرا گذارند.

البته در سال 1374 و مطابق با بخشنامه شماره 12096/ن مورخ 20/4/1374 وزارت کار و امور اجتماعی، تنها کارگاه های بالای پنجاه نفر کارگر، مشمول طرح طبقه بندی شغل می شوند و کارگاه هایی که زیر 50 نفر کارگر، از شمول این طرح خارج شده اند. بنابراین، منظور از کارفرمایان مشمول، کارفرمایان کارگاه های بالای 50 نفر کارگر می باشند.

دلیل این امر نیز آن است که در این کارگاه ها، ممکن است کارگر به دلیل میزان و حجم تولید و تنوع کار، هر کاری را انجام داده و تفکیکی بین وظایف و تکالیف وی ایجاد نشود، اما در کارگاه های متوسط و بزرگ، شرح وظایف، حوزه اختیارات و مسئولیت های افراد، کاملا متفاوت و قابل تعریف است.

اهداف طبقه بندی مشاغل

در بخش های قبلی مقاله به چیستی و ماهیت طرح طبقه بندی مشاغل پرداخته و بیان نمودیم که مشمولان آن چه افرادی می باشند. در این قسمت از مقاله قصد داریم تا به توضیح اهداف طبقه بندی مشاغل بپردازیم.

در خصوص اهداف طرح طبقه بندی شغل، می توان با مستفاد از ماده 2 "آیین نامه اجرایی قانون اجرای طبقه بندی مشاغل در کارگاه ها مصوب ۱۳۵۳" بیان نمود که یکی از اهداف این طرح، ايجاد يك نظام صحيح مزدی است. هم چنین، ماده 49 قانون کار، در خصوص اهداف طبقه بندی مشاغل، دو هدف عمده را مد نظر قرار داده است که شامل موارد زیر است:

استقرار مناسبات صحیح کارگاه با بازار کار در زمینه مزد

مشخص بودن شرح وظایف و دامنه مسئولیت شغل مختلف در کارگاه کارفرمایان مشمول این قانون

به موجب طرح طبقه بندی مشاغل، وظایف، مسئولیت ها و حوزه اختیارات هر فرد در جایگاه شغلی وی، مشخص شده و کارفرما نمی‌ تواند از یک فرد، انتظار کار در چند جایگاه شغلی و دریافت دستمزد یک جایگاه شغلی را داشته باشد. علاوه براین، این طرح سبب یکسان سازی حقوق در شرایط کار برابر می گردد.

دستورالعمل و آیین نامه اجرایی طبقه بندی مشاغل pdf

چنانچه کارفرمایان مشمول این قانون در مهلت های تعیین شده از طرف وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مشاغل کارگاه های خود را ارزیابی نکرده باشند؛ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، انجام این امر را به یکی از دفاتر موسسات مشاور فنی، ارزیابی، شغل و یا اشخاص صاحب صلاحیت (موضوع تبصره ۲ ماده ۴۹) واگذار خواهد کرد. به منظور آشنایی علاقمندان، در قسمت زیر، دستورالعمل و آیین نامه اجرایی طبقه بندی مشاغل pdf ارائه شده است.

توجه به این نکته ضروری است که، عدم ارزیابی کارگاه ها، کارفرما را با پرداخت جریمه و هزینه هایی مواجه می سازد که از جمله آن می توان به هزینه انجام طبقه بندی کارگاه مربوطه و نیز پرداخت جریمه ای معادل پنجاه درصد هزینه های مشاوره اشاره نمود. این هزینه ها می بایست به حساب درآمد عمومی کشور نزد خزانه داری کل واریز شود.

نحوه تعیین گروه شغلی کارگران و محاسبه حقوق در طرح طبقه بندی مشاغل

در بخش های پیشین، در خصوص مشمولان طرح طبقه بندی مشاغل و نیز اهداف و دستورالعمل آن، صحبت شد و بیان گردید، کارگاه هایی که زیر 50 نفر کارگر در قانون کار دارند، مشمول طرح طبقه بندی مشاغل نمی شوند. در این قسمت از مقاله قصد داریم تا به توضیح نحوه محاسبه مزد گروه در طرح طبقه بندی مشاغل بپردازیم.

در طرح طبقه بندی مشاغل، کارگران و کارمندان مختلف با توجه به ماهیت مشاغل و شرایط هر شغل در گروه شغلی ۱ الی ۲۰ دسته بندی شده اند. شرایط کاری، میزان مسئولیت، سطح تحصیلات، سابقه کاری مختلف کارگران، موجب ایجاد گروه های گوناگون در شغل گردیده است.

در کارگاه هایی که طرح طبقه بندی مشاغل به مرحله اجرا درآمده است؛ مزد گروه و پایه، مزد مبنا را تشکیل می دهد. نحوه محاسبه مزد گروه در طرح طبقه بندی مشاغل با توجه به فرمول قید شده در قسمت زیر صورت می گیرد:

محاسبه مزد گروه در سال 1402= 83.596 + (مزد گروه در سال 1401 × 1.21)

همانطور که در فرمول بالا، مشاهده می شود، مزد گروه در سال 1402 برای گروه های مختلف متفاوت بوده و عاملی که سبب تفاوت در میزان آن می باشد، مزد گروه در سال گذشته است. در قسمت بعدی مقاله جدول طبقه بندی مشاغل بر اساس مدرک تحصیلی پرداخته می شود.

جدول طبقه بندی مشاغل بر اساس مدرک تحصیلی

یکی از مزیت ها طرح طبقه بندی شغل، این است که مزد افراد بر اساس مدرک تحصیلی آن ها متغیر می باشد. این امر به این معنی است که هر چه فرد دارای مدرک تحصیلی بالاتر باشد، به همان نسبت نیز مزد و حقوق دریافتی او افزایش می یابد. در قسمت زیر، جدول طبقه بندی مشاغل بر اساس مدرک تحصیلی آورده شده است.

همانطور که در جدول فوق مشاهده می شود، تمام مدارک تحصیلی، اعم از ابتدایی تا دکترای تخصصی و حرفه ای، در میزان حقوق موثر می باشند. توجه به این نکته ضروری است که در کارگاه های زیر 50 نفر، که طرح طبقه بندی مشاغل، اجرا نمی شود، مدرک تحصیلی در میزان حقوق موثر نیست.

نمونه حکم طرح طبقه بندی مشاغل

كارفرمايان مشمول طرح طبقه بندی شغل موظفند طرح طبقه بندی مشاغل كارگاه های خود را با اطلاع نماينده كارگران تهيه نموده و جهت بررسی و ارزیابی و اظهارنظر، به وزارت كار و امور اجتماعی ارسال نمايند. در این میان، ممکن است که برخی کافرمایان به طرح طبقه بندی مشاغل و یا دستورالعمل آن اعتراض داشته باشند که می توانند به طرح شکایت نسبت به آن اقدام نمایند. 

به جهت آشنایی علاقمندان در قسمت زیر، یک نمونه شکایت و حکم دادگاه در این خصوص ارائه شده است که افراد می توانند نسبت به دانلود و مطالعه آن اقدام نمایند. در نمونه حکم طرح طبقه بندی مشاغل زیر، شاکی دعوایی را در خصوص ابطال دستورالعمل شماره 20 روابط کار و دستورالعمل اجرایی طرح های طبقه بندی شغل موضوع ماده 7 آیین نامه اجرایی آن، به طرفیت اداره کل تنظیم و نظارت بر روابط کار و نظام های جبران خدمت وزارت کار مطرح کرده است.

یکی از مسائلی که همواره به عنوان دغدغه کارگران بوده است مسائلی است که در حیطه کار بین آنها و کارفرما رخ می دهد و در صورت عدم حل مشکل آنان را ناگزیر از طرح شکایت علیه کارفرما می نماید. علاقمندان می توانند برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص مقاله زیر را مطالعه نمایند. 

شکایت از طبقه بندی مشاغل 

با وجود اجرای قانون و آیین نامه ها همچنان این امکان وجود دارد که حق عده ای مورد تضییع قرار گیرد به همین جهت افراد همواره به دنبال راهکارهای قانونی برای احقاق حق خود هستند، طرح طبقه بندی مشاغل نیز از این امر مستثنی نیست. به همین جهت در این بخش چگونگی شکایت از طبقه بندی مشاغل توضیح داده خواهد شد. 

در کارگاه‌هایی که طرح طبقه‌ بندی مشاغل را اجرا می‌ کنند، کمیته‌ ای متشکل از نمایندگان کارگران، کارفرمایان و سرپرستان به‌عنوان کمیته طبقه‌ بندی مشاغل وجود دارد که در هر کارگاه مستقر است، بنابراین در صورتی که در کارگاهی مشکلی رخ دهد کارگر باید این موضوع را در وهله اول به اطلاع اعضای کمیته طبقه‌ بندی مشاغل و نمایندگان کارگر برساند.

این کمیته نیز بایستی نسبت به استماع اظهارات و یا شکایت‌ های کارگران از طرح‌ های طبقه‌ بندی مشاغل که به تایید رسیده باشد، اهتمام ورزد. در صورتی که این کمیته پاسخگوی مشکلات کارگران نباشد، باید موضوع به هیئت های حل اختلاف منعکس شود، این هیئت مشکلات و انحرافات از طرح طبقه بندی مشاغل را بررسی کرده و رای صادر می کند. این رای لازم الاجرا  بوده و هر دو طرف باید از آن تمکین کنند.

 برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نحوه طبقه بندی مشاغل در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه طبقه بندی مشاغل پاسخ دهند.